Elektronik Ticari İletilere Dair Hukuki Yükümlülükler

Elektronik Ticari İleti

Ticaret hayatındaki pazarlama ve reklam süreçleri teknolojik değişimlere uyum sağlayarak yeni yöntemler belirlemektedir. Bunlardan en sık başvurulanı müşterilere ticari elektronik ileti gönderilmesidir. Bu iletiler çoğunlukla kişilere SMS gönderimi ya da e-posta yoluyla yapılmaktadır. Bu şekilde işletmeler müşterilerine kolayca ulaşma ve onları ürünlerinden haberdar etme imkanına sahip olmaktadır.

Ticari elektronik ileti gönderimi sıkı kanuni düzenlemelere konu olmaktadır. Bu konudaki başlıca düzenleme 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’dur. Bu Kanun’da elektronik ticari ileti “Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletiler” olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik ile ayrıntılı hükümler öngörülmüştür.

Bahsedilen kanun ve yönetmelik kapsamında elektronik ticarete ve ticari iletişime dair başka hükümler de yer almaktadır. Bu yazıda yalnızca ticari elektronik iletilerin tabi olduğu düzenlemeleri inceleyeceğiz.

Elektronik ticaret kapsamında ticari ileti gönderen gerçek ya da tüzel kişileri kanun tarafından hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmıştır. Aracı hizmet sağlayıcı ise başkalarına ait iktisadî ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişileri ifade etmektedir.

Onay Alma Şartı ve Usulü

Bir kişiye ticari ileti gönderilmesinde kanunen aranan en önemli şart öncesinde ilgilinin onayının alınmış olmasıdır. Bu onay yazılı olarak alınabileceği gibi her türlü elektronik iletişim araçlarıyla alınabilir.

Onay alma şartı her durum için geçerli değildir. İlgiliyle tesis edilmiş olan ticari ilişki çerçevesinde yükümlülüklerin ifası için ileti gönderilmesi gerekiyorsa ya da devam eden abonelik, üyelik gibi durumlarda bilgilendirme yapılması gerekiyorsa gönderilecek ileti için onay alınmasına gerek yoktur. Aynı zamanda tacir ve esnafların elektronik iletişim adreslerine ileti gönderilmesi için onay şartı aranmamaktadır.

Onay alınması sürecinde uyulması gereken birtakım yükümlülükler bulunmaktadır. Onayın fiziki ortamda alınması durumunda alıcının ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı, adı ve soyadı ile elektronik iletişim adresi ve imzasının yer alması gerekir. Şayet onay elektronik ortamda alınıyorsa onayın alındığı bilgisi, reddetme imkânı da tanınmak suretiyle, alıcının elektronik iletişim adresine aynı gün içinde iletilir.

Alıcının elektronik iletişim adresine ticari elektronik ileti gönderilerek onay talebinde bulunulması hukuka aykırıdır. Eğer onay bir sözleşme kapsamında alınıyorsa, sözleşme sonunda olumlu irade beyanından veya imzadan önce, ticari elektronik ileti kenar başlığı altında, reddetme imkânı da tanınarak en az on iki punto ile yazılarak alınır. Onay alınırken ilgiliye reddetme imkanının da tanınması kanunen önemli bir konudur. Gönderenin ticari elektronik ileti gönderimini sunduğu hizmet ve mallarından faydalanmanın bir şartı olarak dayatması yönetmeliğin açık hükmüyle yasaklanmıştır. Bundan ötürü ticari iletilere onay verilmesi tamamen ilgilinin seçimine bırakılmalıdır. Üstelik yönetmelik, onay metninde ticari iletilere onay verildiğine ilişkin seçeneğin önceden seçilmiş olarak yer alamayacağını kurala bağlamıştır. Yani örneğin elektronik ortamda iletilere onay verilen kısımda bulunan kutucuk önceden işaretlenmiş olarak sunulmamalıdır.

İletinin İçeriği ve Ret İmkânı Sunulması

Ticari elektronik iletilerin içermesi gereken bilgiler de kurala bağlanmıştır. Buna göre iletinin içeriğinde aşağıdaki hususların belirtilmesi gereklidir:

• Hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler. Yönetmelik bu bilgileri tacirler için MERSİS numarası ve ticaret unvanı, esnaflar için Ad-Soyad ve T.C. Kimlik No ya da Vergi Kimlik No olarak somutlaştırmıştır.
• Elektronik iletişim aracının türüne bağlı olarak hizmet sağlayıcının telefon, faks, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgilerinden en az birine yer verilmelidir.
• İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu ve amacına ilişkin bilgilere de yer verilir. Kampanya/promosyon gibi faaliyetlere ilişkin ayrıntılı bilgiler içeren bir URL bağlantısı sunulur.

Alıcı elektronik ileti gönderimini her zaman hiçbir gerekçe sunmaksızın reddedebilir. Gönderen alıcının bu hakkı kullanabilmesi için gerekli imkanları sağlamak zorundadır. Bunun sağlanabilmesi için gönderilen her ticari iletide ret imkanının alıcıya sunulması gerekmektedir. Bu kapsamda gönderenin ticari elektronik iletide, müşteri hizmetleri numarası, kısa mesaj numarası veya yalnızca ret bildirimine özgülenmiş bir URL adresi gibi erişilebilir iletişim adresini vermesi gerekir. Ticari elektronik ileti hangi iletişim kanalıyla gönderildiyse ret bildirimi de kolay ve ücretsiz bir şekilde olmak üzere aynı iletişim kanalıyla sağlanır.

Alıcının ret bildirimi sunması üzerine hizmet sağlayıcının bu bildirimin tarafına ulaşmasını müteakip 3 iş günü içerisinde ileti göndermeyi durdurması gerekmektedir. İleti gönderiminin reddi, hizmet sağlayıcının bağlı olduğu mevzuat uyarınca yapması gereken bildirimlerin gönderimine engel teşkil etmez.

Şikâyet ve Yaptırımlar

Kanun’un 12. maddesinde birtakım aykırılık halleri idari para cezası yaptırımına bağlanmıştır. Ticari elektronik iletilerin alıcısı olan kişiler, kanuna aykırılık halinde hizmet sağlayıcıları şikâyet edebilirler. 6563 sayılı Kanun kapsamındaki her türlü denetim ve yapılan şikayetlerin incelenerek sonuçlandırılması Ticaret Bakanlığı tarafından gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda şikâyet başvuruları, elektronik ortamda e-Devlet kapısından, İleti Yönetim Sistemi (Aşağıda açıklanacaktır.) veya Bakanlık’ın internet sitesi üzerinden veyahut yazılı olarak şikâyetçinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki il müdürlüğüne yapılır.

Şikâyetin etkili sonuç doğurabilmesi için şikâyet içeriğinde söz konusu ticari elektronik iletinin gönderim zamanı, içeriği gibi her türlü veriye ve gönderen hizmet sağlayıcıya ilişkin her türlü bilgiye yer verilmesi gerekir. Şikâyet başvurusunun iletinin gönderildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde yapılması gerekmektedir.

Şikâyet üzerine inceleme ilgili ticaret il müdürlüğü tarafından yürütülecektir. İnceleme sırasında hizmet sağlayıcılar il müdürlüğü tarafından istenen her türlü bilgi ve belgeyi 15 gün içerisinde temin etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğe uyulmaması durumunda Kanun’un 12/1-ç hükmüne göre hizmet sağlayıcı hakkında idari para cezası tesis edilir.

Kanun’un 12. maddesinde birtakım hukuka aykırılık halleri sıralanmış ve bu durumlarda uygulanacak idari para cezaları belirtilmiştir. Burada doğrudan ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin idari para cezalarını sıralıyoruz.

İlgili Kanun Maddesi	İlgili Yönetmelik Maddesi	Yükümlülükler	Verilecek İdari Para Cezası
6/1	5	Ticari elektronik ileti gönderilmeden önce alıcıdan onay alma şartı	1.000,00TL’dan 5.000,00-TL’na kadar
7/1	8/1	Ticari elektronik iletinin alıcıdan alınan onaya uygun olması
7/2	8/2 8/3 8/4	İletide, hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler (MERSİS, ticaret unvanı ya da esnaflar için isim-soyisim ve T.C./V.K. no gibi) ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgilerinden en az birine yer verme	1.000,00TL’dan 10.000,00-TL’na kadar
7/3	8/5 8/6 8/7 8/8	İletide, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere yer verme
8/2	9/3 9/4	Alıcıya ret bildirimini yapması için gerekli her türlü imkanı sağlama, gönderilen her iletide buna ilişkin bilgileri sunma	2.000,00TL’dan 15.000,00-TL’na kadar
8/3	10	Ret bildiriminin ulaşmasını müteakip üç iş günü içinde alıcıya elektronik ileti gönderiminin durdurulması

Yönetmeliğin 17. maddesi uyarınca idari para cezalarını vermeye, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının sicile kayıtlı merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret il müdürü yetkilidir. Bu para cezalarına karşı başvurulacak yargı yoluna ilişkin Kanunda açık bir hükme yer verilmemiştir. Bu nedenle Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesi gereğince idari para cezasının tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde yetkili Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz edilebilir.

İleti Yönetim Sistemi (İYS)

Kanun’un 11/4. hükmü Ticaret Bakanlığı’nı ticari elektronik ileti onaylarının alınmasına ve reddetme hakkının kullanılmasına imkân tanıyan bir elektronik sistem kurmaya yetkili kılmıştır. Bu yetkiyi kullanan Bakanlık, Yönetmelik’te yaptığı 4/1/2020 tarihli değişiklikle İleti Yönetim Sistemi’ni (İYS) kurmuştur. İYS;

• hizmet sağlayıcıların arama, mesaj ve e-posta gibi farklı tipte ileti izinlerini saklayıp yönetebilecekleri,
• alıcıların verdikleri izinleri görüntüleyip kaldırabilecekleri, izinsiz gönderimleri şikâyet edebilecekleri, kamunun ise ileti şikâyetlerini ve şikâyete konu iznin durumunu görüntüleyebilecekleri,
• web sitesi, kısa mesaj numarası ve çağrı merkezi üzerinden hizmet verecek, tüm izinleri zaman damgasıyla kayıt altına alıp güvenli biçimde saklayacak

ulusal veri tabanı sistemidir.

Bu şekilde ticari elektronik ileti gönderimine, onay alınmasına, mevcut onayların kontrol edilmesine ve tüm bu süreçlere ilişkin kayıtların sağlıklı bir şekilde tutulmasına yönelik merkezi bir sistem kurulmuştur. İYS’nin hizmet sağlayıcıları ile alıcılar için sunduğu imkanlar farklıdır.

Hizmet sağlayıcılar İleti Yönetim Sistemi’ne kaydolup mevcut izinlerini bir defa ekledikten sonra iletişim onaylarına ilişkin tüm süreci hızlı ve kolay bir şekilde yönetebilecektir. Yönetmelik kapsamında alınan onayların 1/6/2020 tarihine kadar hizmet sağlayıcılar tarafından İYS’ye aktarılması gerekmektedir. Şayet onaylar bu tarihe kadar sisteme yüklenmezse geçersiz sayılacak ve bu onaylara dayanılarak ileti gönderilemeyecektir.

Bu sürenin sonunda İYS tarafından alıcılara onayların İYS’ye yüklendiği ve 1/9/2020 tarihine kadar kontrol edilmediği takdirde bu onayların geçerli sayılacağı ile reddetme imkanının İYS üzerinden kullanılabileceği bilgisini içeren bir ileti gönderilecektir. Yani İYS, kurulmadan önce alınmış tüm onayları bir merkezde toplayacaktır.

İlgililer bu sistem üzerinde Hizmet Sağlayıcılar ve markalarına vereceği izinleri her kanal için (arama, mesaj, e-posta) ayrı ayrı görüntüleyebilecek ve üzerinde değişiklik yapabilecektir. Yine İYS aracılığıyla hizmet sunuculara iletişim onayı verilebilecek, reddetme hakkı da kullanılabilecektir. Aynı zamanda bu sistem hukuka aykırı iletiler için ilgililere şikâyet başvurusu yapma imkanı da vermektedir.

Kişisel Verilerin Korunması Kapsamında Ticari Elektronik İleti

Kanun ve yönetmelik hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret kapsamında edindikleri kişisel verilerin hukuka uygun olarak saklanmasından, ilgililerin onayı olmaksızın üçüncü kişilere aktarılmamasından sorumlu olduklarını kural bağlamıştır. Bu düzenleme oldukça genel nitelikli bir kuraldır. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin asıl koruyucu düzenlemeler 6698 sayılı Kanun’da yer almaktadır.

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kişisel verilerin hukuka uygun işlenmesi, korunması ve aktarımına ve ilgililerin bu konudaki yükümlülüklerine ilişkin ayrıntılı düzenlemeler içermektedir. Bir kişinin ticari elektronik iletişim adresinin hizmet sağlayıcı tarafından kaydedilmesi ve kendisine ileti gönderilmesi de kişisel verinin işlenmesidir. Bu nedenle hukuka aykırı olarak ticari elektronik ileti gönderilmesi halinde 6698 sayılı Kanun kapsamında Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun denetimi ve yaptırım tehdidi ile karşılaşılması mümkündür.

Kurul 27.02.2020 tarihli ve 2020/173 sayılı kararında Amazon Turkey Perakende Hizmetleri Limited Şirketi’ne ilişkin şikayetleri değerlendirmiştir. Kurul veri sorumlusuna ait siteye üyelik halinde kendiliğinden ticari iletişim onayı verilmesi, üyelik gerçekleştirilirken onay kutucuğunun otomatik olarak işaretlenmiş olması, aydınlatma metninin buna uygun düzenlenmemesi gibi hususları hukuka aykırılık olarak değerlendirmiş ve hizmet sağlayıcı hakkında yaptırım uygulamıştır.

Sonuç olarak belirtmek gerekir ki hizmet sağlayıcılar tarafından elektronik ticari ileti gönderimi hem 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hem de 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Her iki kanun da ayrı ayrı idari yaptırım uygulanmasını gerektiren durumlar öngörmüştür. Hizmet sağlayıcıların bu konuda kanuni düzenlemelerin öngördüğü yükümlülükleri ve Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun kararlarının kendileri için doğurduğu sonuçları açık bir şekilde tespit etmeleri gerekmektedir.